Ad libitum*
*μουσικός όρος που δίνει ελευθερία έκφρασης στον μουσικό εκτελεστή
Το project «Ad Libitum», με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι μια πρωτοβουλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και εντάσσεται στο πλαίσιο των πολιτιστικών δράσεων της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν το τελευταίο οχυρό του πολιτισμού, της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ισότητας. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ανέθεσε σε πέντε νέους Έλληνες συνθέτες, που πρόσφατα εκκίνησαν τη συνθετική τους πορεία, αλλά έχουν ήδη επιτύχει διεθνείς διακρίσεις και αναγνώριση, τη σύνθεση ενός έργου μουσικής δωματίου, με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα έργα συνδέθηκαν με ιστορικά τοπόσημα της Αττικής, τα οποία είναι ταυτισμένα με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προσωπικότητες που έχουν αφήσει το στίγμα τους στη μάχη υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βιωματικά, ακαδημαϊκά, πολιτικά αλλά και μέσω της τέχνης, με αφορμή τη μουσική, μιλούν γι’ αυτούς τους τόπους μνήμης. Το «Ad Libitum» τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Οι συνθέσεις του Ad libitum αποτελούν έργα μουσικής δωματίου (για μουσικά σύνολα έως 8 μουσικών), διάρκειας 7 έως 10 λεπτών, με θέμα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Συνθέτουν ο Δημήτρης Δημόπουλος, ο Χρίστος Ντόβας, ο Ορέστης Παπαϊωάννου, η Λίνα Τόνια και ο Ευριπίδης Μπέκος. Η σύνθεση του Δημήτρη Δημόπουλου αντλεί την έμπνευσή της από την αρχή της ελευθερίας της κινητικότητας την εγκατάλειψη του πρότυπου της Ευρώπης – οχυρού. Δίνει έμφαση στην αναγκαιότητα της φιλοξενίας, του αλληλοσεβασμού και της πολυπολιτισμικότητας και έχει τίτλο «No Borders». Ο Χρίστος Ντόβας, εμπνεόμενος από το διάσημο κείμενο του Μ. Φουκώ «Ετεροτοπίες» / Des espaces autres, ονομάζει το έργο του «Ετεροτοπία», και συνδιαλέγεται με την έννοια των δικαιωμάτων μέσω των διαφορετικών χωρικών σημαινόμενων, που καταδεικνύουν την καθολικότητα τους. Το έργο της Λίνας Τόνια, «Magna Carta Libertatum» μέσα από την συμβολική αναφορά στον «Μεγάλο Χάρτη των Ελευθεριών» θέλει να υμνήσει το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία. Την ελευθερία της έκφρασης, της σκέψης, της βούλησης, των ιδεών, της συνείδησης, της θρησκείας και κάθε είδους ελευθερία που μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να νιώσει αυθεντικός δίχως το φόβο της απόρριψης ή της τιμωρίας για αυτό που είναι κι αυτό που εκφράζει μέσα από την ύπαρξη του. Ο Ορέστης Παπαϊωάννου έγραψε το έργο «Dream/Breath»την ίδια περίοδο των μεγάλων διαδηλώσεων στις ΗΠΑ που ακολούθησαν την δολοφονία του Αφροαμερικανού George Floyd από τον αστυνομικό Derek Chauvin, με σλόγκαν “I can’t breathe”. Το γεγονός αυτό έλαβε χώρα εξήντα σχεδόν χρόνια μετά την εμβληματική ομιλία του Martin Luther King που ξεκινούσε με τη φράση «I have a dream». Μέσα από αυτήν την αντιδιαστολή του τίτλου ανάμεσα στα δύο αυτά πλέον ιστορικά τσιτάτα, το έργο αποσκοπεί στο να προβληματίσει σχετικά με τις διακρίσεις που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι μειονότητες κάθε είδους και την αίσθηση της “κοινωνικής ασφυξίας” που αυτές προκαλούν. Τέλος, με το «L’ avenir de l’oiseau en cage» («Το μέλλον του πουλιού στο κλουβί») βασιζόμενο στο αφήγημα της Maya Angelou «Caged Bird», ο Ευριπίδης Μπέκος κάνει έμμεσες αναφορές στην ανισότητα και την κάθε μορφής καταπίεση, ανοίγοντας όμως ένα παράθυρο ελπίδας και αισιοδοξίας μέσα από τον αγώνα για την ελευθερία.
Η επιλογή των νέων συνθετών είναι συμβολικού χαρακτήρα, καθώς αποτελεί μια αναφορά στην ανάγκη προάσπισης του δικαιώματος συμμετοχής στον πολιτισμό και της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά παράλληλα και του δικαιώματος στην εργασία.